این آئین به نامهای آق آش و یا آق قوین معروف و مرسوم بوده و عشق و اردات قوم ترکمن به پیامبر گرامی اسلام و دین مبین اسلام را نمایان می سازد و برگزاری این جشن برای قوم ترکمن نوعی افتخار و اردات به نبی مکرم اسلام به شمار می آید.

اجرای این آئین نشانه ای از احترام گذاشتن به سالمندان بوده و در گذشته بیش از دوران کنونی رواج داشته و طی سال با رسیدن هر فرد ترکمن به سن 63 سالگی شاهد برگزاری این جشن سنتی و آئینی در گوشه و کنار گلستان بوده ایم.

این جشن که نمادی از رفتار شایسته و فاصله گرفتن از تیرگی ها و بدی هاست در گذشته همراه با مراسمهای خاصی اجرا می شد و مردان ترکمن که به آق آش نائل می شدند، با ذبح گوسفندی سفید ولیمه می دادند و غذاهایی به رنگ سفید طبخ می کردند.

یک محقق و استاد رشته تاریخ دانشگاه گلستان در این زمینه به خبرنگار مهر در گرگان گفت: جشن آق آش یا آق قوین از جشنهایی است که بین اقوام ترکمن از دیرباز تاکنون رایج بوده است.

وی اظهار داشت: آق قوین یا آق آش برای مردن ترکمن رایج بود و ترکمنها به این دلیل که پیامبر گرامی اسلام 63 سال عمر با برکت داشت برای هر فرد ترکمن که به این سن می رسید، جشن آق آش برگزار می کردند.

به گفته معطوفی، زندگی ترکمنهای اولیه وابسته به کوچروی و دامداری بود و به دلیل جنگهای پی درپی، وضعیت نامناسب اقتصادی و بهداشتی و تهاجمات مکرر همسایگان به اقوام ترکمنها موجب می شد که کمتر فردی به سن 63 سالگی برسد.

این پژوهشگر و محقق رشته تاریخ بیان داشت: در گذشته به ندرت افرادی 63 سال عمر می کردند و از طرف دیگر این سن منطبق با سن بابرکت پیامبر اسلام بوده و هر فردی که به این سن می رسید برای وی جشن آق قوین برپا می کردند.

وی یادآور شد: ترکمنها قبل از اسلام  پیرو دین "شامانیزم" بوده و یافته ها نشان می دهد که برگزاری جشن آق آش یا آق قوین ریشه در گذشته های دور نداشته و از بعد از پذیرش اسلام توسط اقوام ترکمن بین آنها رواج یافته است.

وی عنوان کرد: پذیرش دین اسلام موجب شد تا ترکمن ها برای ارادت به پیامبر اسلام، جشن آق آش یا جشن 63 سالگی را برپا کنند که نوعی ارادت نشان می دهند.

معطوفی " تکه ها، یمودها و گوگلانها" را از جمله اقوام ترکمنها برشمرد و گفت: اگرچه نوع جشن در بین اقوام مختلف ترکمن یکی است ولی از نظر کیفیت برگزاری تفاوتهایی به چشم می خورد.

وی افزود: در بین یمودهای ترکمن رسم برآن بود که در جشن آق آش باید غذای آبگوشت به عنوان ولیمه داده می شد و گوشت آن نیز باید از همان آق قوین که گوشت گوسفند سفید ذبح شده بود، تامین می شد.

استاد رشته تاریخ دانشگاه گلستان ادامه داد: برخی تیره های قوم تکه مانند آق تمش، پوست را بین مردمان روستاهی حاشیه و چادرنشینان تقسیم می کردند و تیره جونی نیز این کار را انجام می داد.

وی اظهار داشت: برگزاری برخی سورها مانند مسابقه اسب سواری، گورش یا کشتی سنتی در آئین های آق آش متدوال بود که برگزاری آن بستگی به وضع مالی فرد داشت.

وی خاطرنشان کرد: افراد "بای" یا ثروتمند جشن آق قویشان را با مراسمهای دیگری مانند کشتی گورش یا اسب چپانی همراه می کردند و افراد معمولی نیز کمتر به این مراسمها می پرداختند.

معطوفی تاکید کرد: در آئین کشتی گورش که در آق آش برگزار می شد، کشتی گیران حرفه ای از روستاهای مختلف شرکت می کردند و پهلوانان از دو فن معروف "سورشما و یان بشی" استفاده می کردند.

استاد تاریخ دانشگاه گلستان بیان داشت: این جشن مناسبت خاصی نداشت و فقط در سالروز 63 سالگی مردان ترکمن اجرا می شد و اکنون بیشتر در مراکز و مناطقی رواج دارد که هنوز شهرنشینی در آن به خوبی رواج نیافته است.

وی عنوان کرد: اکنون این آئین در برخی مناطق هوتن، برخی روستاهای گمیش تپه، برخی روستاهای شمال آق قلا که هنوز نسیم مدرنیزم شهری به آنها نرسیده و جدایی از سنتها در آن شکل نگرفته، به ندرت رواج دارد و به چشم می خورد.

گذر از جامعه سنتی به سوی جامه مدرن موجب تغییر در فرهنگ، نگرش، پوشش، باورها، اعتقادت و رسومهای محلی می شود و برخی جشنها نیز از بین می رود و آئین آق آش نیز دستخوش تغییرات شده و دیگر کمتر کسی این جشن را برپا می کند.

این در حالیست که این آئین سنتی، نمادی از تکریم به پیران و سالخوردگان بوده که اکنون در پس شهرنشینی و مشکلات زندگی این سنت رنگ و بوی خود را باخته و توجه به این قشر کمتر شده است.


منبع: مهر